Doğal afetlerin ikincil etkileri ve KBRN afetlerine dönüşümü arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Doğa kaynaklı afetler insanları sadece direkt etkileri ile değil aynı zamanda neden oldukları ikincil afetlerin yarattığı tehditlere bağlı olarak da etkilemektedir. Özellikle yıkıcı etkilere sahip doğa kaynaklı afetler KBRN risklerini tetikleyebilmektedir. Seller sonrasında çeşitli kimyasallar sel sularına karışabilmekte, bulaşıcı hastalıklar açığa çıkabilmektedir. Özellikle depremlerden sonra KBRN maddelerini bünyesinde barındıran endüstriyel tesisler ve nükleer santraller hasar görerek insanlar ve çevre açısından zararlı olabilecek maddelerin yayılmasına neden olabilmektedir. Tüm bu durumlar göz önünde bulundurularak bu çalışma kapsamında 1992-2022 yılı aralığında Asya, Avrupa ve Amerika kıtalarında meydana gelmiş doğa kaynaklı afetlerin, afet türlerine göre oransal dağılımının araştırılması, söz konusu kıtalarda meydana gelmiş endüstriyel tesis kazalarının afet alt türüne göre afet sayısı, ölü sayısı ve etkilenen kişi sayısı açısından oransal dağılımının araştırılması, aynı zamanda doğa kaynaklı afetlerin ve endüstriyel tesis kazalarının en fazla yaşandığı ilk 15 ülkenin saptanması hedeflenmiştir. Çalışmanın evrenini 1992-2022 yılları arasında EM-DAT veri tabanına kayıtlı bulunan Asya, Avrupa ve Amerika kıtasında yaşanmış doğa kaynaklı afetler ve endüstriyel tesis kazaları oluşturmuştur. Veriler EM-DAT veri tabanından çekilerek Excel olarak alınmış ve SPSS 25.0 programına aktarılarak basit frekans analizi gerçekleştirilmiştir. Veri tabanından elde edilen bilgilere göre doğa kaynaklı afetlerin en çok yaşandığı ilk 15 ülke ile endüstriyel kazaların en çok yaşandığı ilk 15 ülke karşılaştırıldığında Çin, Rusya, Endonezya, ABD, İran, Kolombiya, Pakistan, Vietnam, Meksika ve Türkiye’nin yer aldığı 10 ülkenin hem doğa kaynaklı afetler bakımından hem de endüstriyel kazalar bakımından ilk 15 sıra içerisinde yer aldığı tespit edilmiştir. Bunlara ek olarak Asya, Avrupa ve Amerika kıtasında en fazla meydana gelen doğa kaynaklı afetlerde ilk iki sırayı deprem ve sellerin oluşturduğu, endüstriyel kazalar için yapılan analizde ise her üç kıtada da patlamaların ilk sırada yer aldığı Asya kıtasında gaz sızıntılarının, Avrupa ve Amerika kıtasında kimyasal dökülmelerin ikinci sırada yer aldığı saptanmıştır. Özellikle doğa kaynaklı afetlerin en fazla görüldüğü ilk 15 ülke ile endüstriyel tesis kazasının en fazla yaşandığı ilk 15 ülkenin kesişim kümesinde yer alan ülkelerin ikincil afetler bağlamında önleyici tedbirler almasının büyük öneme sahip olduğu görülmüştür.

Natural disasters not only affect people directly but also threaten them due to secondary disasters caused by them. Especially destructive natural disasters can trigger CBRN risks. After floods, various chemicals can mix with flood waters and infectious diseases can emerge. After earthquakes, industrial facilities containing CBRN materials may be damaged and cause the spread of hazardous materials which may be harmful to humans and the environment. In this context, with this study, we aim to investigate the proportional distribution of natural disasters according to disaster types in Asia, Europe, and America between 1992 and 2022, the proportional distribution of industrial accidents according to disaster subtypes in terms of the number of disasters, number of deaths and number of affected people in these continents, as well as determining the top 15 countries where natural disasters and industrial accidents occur most frequently. The scope of this study is the natural disasters and industrial accidents that occurred in Asia, Europe and America between 1992 and 2022, as recorded in the EM-DAT database. Data was collected from the EM-DAT database and analyzed using SPSS 25.0. The results showed that China, Russia, Indonesia, USA, Iran, Colombia, Pakistan, Vietnam, Mexico and Turkey were among the top 15 countries in terms of both natural disasters and industrial accidents. In addition, earthquakes and floods were found to be the most frequent natural disasters in all three continents while explosions were the most frequent industrial accidents in Asia, chemical spills in Europe and America. It is concluded that preventive measures should be taken by countries which are included in both the intersection set of top 15 countries where natural disasters occur most frequently and top 15 countries where industrial accidents occur most frequently. Key Words