Onservabılıty of Yoran/Dıdyma Tradıtıonal Rural Archaeologıcal Settlement: A Hıstorıcal Revıew on the Change ın Perceptıons of Cultural Herıtage Values

Abstract

Historical stratification resulting from ongoing settling is a common characteristic of most Anatolian settlements, both in urban and rural areas. In this regard, Yoran/Didyma rural settlement serves as an example; whose built environment comprises the coexistence of archaeological remains and traditional rural architecture. The continuing life in the traditional rural fabric on/around the ancient artifacts complicates the conservation problems of Yoran/ Didyma. Due to Didyma's archaeological resources, it was designated as a 1st-degree archaeological site in 1976; however, traditional rural architecture and historical stratification of the settlement are neither assigned heritage values nor attempts undertaken to preserve them for a considerable time. More than 30 buildings were registered as cultural assets after 1998; however, this is insufficient to preserve the settlement's authentic character and integrity. In 2015, a major paradigm shifts for preserving the settlement emerged by providing the stakeholders with a chance to discuss the settlement's conservation issues. In the conservation field, there are two main approaches which differ in terms of definition, purpose, and main aims of conservation, as well as conservation objects and methods: A material-based approach and a value-based approach. While the material-based approach’s primary goal is to prevent the loss of physical heritage, the value-based approach focuses on the values that society ascribes to heritage. In this context, evidence of these conservation approaches, which were effective in the preservation of Yoran in the historical process, were traced. This study aims to discuss the conservability of the Yoran/Didyma through the changing cultural heritage value perceptions of conservation experts and decision-makers; and is to question whether the conservation statuses defined in the national legislation are sufficient to respond to the unique conservation problems, threats and potentials of the settlement.

Sürekli yerleşimden kaynaklanan tarihsel katmanlaşma, hem kentsel hem de kırsal alanlardaki çoğu Anadolu yerleşiminin ortak bir özelliğidir. Bu duruma, yapılı çevresi arkeolojik kalıntılar ve geleneksel kırsal mimarinin bir arada barındıran Yoran/Didyma kırsal yerleşimi bir örnek teşkil etmektedir. Antik dönem kalıntıları üzerinde/ etrafında geleneksel kırsal dokuda süregelen yaşam, Yoran/Didyma'nın koruma sorunlarını daha karmaşık bir hale getirmektedir.Arkeolojik kaynakları nedeniyle Didyma 1976 yılında 1. derece arkeolojik sit alanı olarak belirlenmiştir; ancak, uzun bir süre geleneksel kırsal mimariye ya da yerleşimin tarihsel tabakalaşma niteliğine ne miras değerleri atfedilmiş ne de korunmaları için bir çaba gösterilmiştir. 1998'den sonra 30'dan fazla tekil yapı korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiştir; ancak bu statü, yerleşim dokusunun özgün karakterini ve bütünlüğünü korumak için yeterli değildir. 2015 yılında, ilgili paydaşlara yerleşimin koruma sorunlarını tartışma fırsatı sunularak yerleşimin korunmasına yönelik büyük bir paradigma değişikliği ortaya çıkmıştır. Koruma alanında, korumanın tanımı, amacı ve temel hedefleri ile koruma nesne ve yöntemleri açısından farklılık gösteren iki temel yaklaşım vardır: Malzeme esaslı koruma yaklaşımı ve değer esaslı koruma yaklaşımı. Malzeme esaslı yaklaşımın temel amacı fiziksel mirasın kaybını önlemek iken, değer esaslı yaklaşım toplumun mirasa yüklediği değerlere odaklanmaktadır. Bu bağlamda, tarihsel süreç içerisinde Yoran'ın korunmasında etkili olan bu koruma yaklaşımlarının izleri sürülmüştür. Bu çalışma, koruma uzmanlarının ve karar vericilerin değişen kültürel miras değer algıları üzerinden Yoran/Didyma'nın korunabilirliğini tartışmayı ve ulusal mevzuatta tanımlanan koruma statülerinin, yerleşimin özgün koruma sorunlarına, tehditlerine ve potansiyellerine yanıt vermek için yeterli olup olmadığını sorgulamayı amaçlamaktadır.