Kamu ve özel sektörde çalışan inşaat profesyonellerinin mesleki iş etiği algılarının irdelenmesi

Abstract

Etik, yapılan bir eylemin ahlaki olması için nasıl davranılması gerektiği konusunda, bireylere teorik açıdan yardımcı olan değerler ve ilkeler bütünüdür. Bu değerler ve ilkeler olmadan, bireylerin olaylara bakış açıları, gelişen olaylar karşısında takındıkları tutum ve davranışlar olumsuz durumlara yol açabilmektedir. Son zamanlarda etik değerler ve ilkeler, giderek daha fazla önem kazanmakta ve inşaat sektörü özelinde de hayati bir rol oynamaktadır. Deprem coğrafyasında bulunan ve sürekli depremlere maruz kalan Türkiye’de, 1999 yılında meydana gelen Düzce ve Yalova depremlerinin getirdiği farkındalık ve bilinçlenmenin yanı sıra 2023 yılında Kahramanmaraş merkezli yaşanan ve birçok şehrimizde büyük felakete sebep olan depremler, inşaat sektörünün önemini ve depreme dayanıklı yapıların üretilmesi gerekliliğini bir kez daha ortaya koymuştur. Bu durum, etiğin inşaat sektöründeki uygulamalarının ne kadar önemli bir role sahip olduğunu bir kere daha göstermiştir. Bu tez çalışmasında, Türkiye'de kamu ve özel sektörde çalışan inşaat mühendisleri ve mimarların mesleki iş etiği konusundaki algıları araştırılmıştır. Bu amaç doğrultusunda, Mesleki İş Etiği Envanteri (OWEI) ve demografik sorular kullanılarak web tabanlı bir anket oluşturulmuş, meslek odaları vasıtasıyla katılımcılara ulaştırılmış ve sonuçta 1543 anket yanıtı elde edilmiştir. Elde edilen yanıtlar, açımlayıcı faktör analizi, hipotez testleri ve istatistiksel yöntemlerle analiz edilerek katılımcıların mesleki etik algıları tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırma sonunda; inşaat mühendisleri ve mimarlar arasında mesleki iş etiği algılarında farklılık olmadığı, ancak kamuda veya özel sektörde çalışmaları açısından kısmen farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Ayrıca, katılımcıların etik algılarında eğitim durumları ve yaşları açısından farklılık bulunmadığı; mesleki tecrübeleri, çalıştıkları pozisyon ve çalışma alanları açısından kısmen farklılık olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır. Bu çalışma, mesleki iş etiği konusunda mimarlar ve inşaat mühendislerinin algılarındaki farklılıkları ortaya koyarak literatüre katkı sunmuştur. İnşaat endüstrisinde etik konusunda yapılan çalışmaların yetersiz olduğu göz önünde bulundurulduğunda, sektördeki tüm paydaşların, iş etiği, mühendislik etiği ve mesleki etik gibi farklı etik konularında farkındalığının artırılması için yeni araştırmaların yapılması önerilmektedir.

Ethics is a set of values and principles that theoretically help individuals determine how to behave in order to ensure that an action is moral. Without these values and principles, individuals' perspectives on events, as well as their attitudes and behaviors in response to developing events, can lead to negative situations. Recently, ethical values and principles have gained increasing importance, playing a vital role particularly in the construction sector. In Türkiye, a country located in an earthquake-prone region and constantly exposed to earthquakes, the awareness and consciousness brought by the 1999 Düzce and Yalova earthquakes, as well as the 2023 Kahramanmaraş earthquake which caused major disasters in many cities, have once again highlighted the importance of the construction sector and the necessity of producing earthquake-resistant structures. This situation has demonstrated the significant role of ethics in construction practices. In this study, the perceptions of civil engineers and architects working in the public and private sectors in Türkiye regarding professional work ethics were investigated. For this purpose, a webbased questionnaire was designed using the Occupational Work Ethics Inventory (OWEI) and demographic questions. The survey was distributed to participants through their chamber, and a total of 1543 responses were obtained. The responses were analyzed using exploratory factor analysis, hypothesis testing, and statistical methods to determine the participants' perceptions of professional ethics. The research concluded that there is no difference in the perceptions of professional work ethics between civil engineers and architects, but there is a partial difference in terms of working in the public or private sector. Additionally, no differences were found in participants' ethical perceptions based on their educational status and age; however, there were partial differences based on their professional experience, job positions, and work areas. This study contributes to the literature by revealing the differences in the perceptions of professional work ethics among architects and civil engineers. Given the inadequacy of studies on ethics in the construction industry, it is recommended that new research be conducted to increase the awareness of all stakeholders in the sector on various ethical issues, such as business ethics, engineering ethics and professional ethics.