Cyphotilapia frontosa'da Cinsiyete Bağlı Şekil Farklılıklarının Geometrik Morfometri Yöntemiyle Belirlenmesi

Abstract

Balıklarda erkek-dişi ayrımını dış görünümden belirleyebilmek her zaman kolay değildir. Cinsiyet ayrımının belirgin olduğu bazı balık türlerinin erkeklerinde, özellikle de yumurta gelişimi dişi karnında gerçekleşen balıkların erkeklerinde gonopodium adı verilen kolay fark edilebilen morfolojik farklılık bulunmaktadır. Bu tür balıklarda anal yüzgecin ilk ışını dişi karnındaki yumurtaları dölleyecek şekilde dikenleşmiştir. Belirgin eşeysel şekil farklılığına diğer bir örnekte cyprinidlerde dişli sazancık diye bilinen Aphenius türünün erkeklerindeki çizgilerin varlığıdır. Bu çizgiler dişilerde asla bulunmamaktadır. Bu nadir örneklerin dışında balıklarda cinsiyet bağlı belirgin şekil farklılıkları üreme dönemlerinde ortaya çıkmaktadır. Üreme döneminde cinsiyete bağlı morfolojik farklılığın en güzel örneklerinden biri de Alabalık erkeklerinde ağız yapısının değişerek uzayıp gaga görünümünü almasıdır. Bu gibi örneklerin dışında balıklarda cinsiyetin belirlenmesi ancak uzman biri tarafından detaylı inceleme sonucunda ya da otopsiyle balıkların üreme organlarına bakılarak belirlenebilir ki bu da çoğu zaman incelenen balığın ölümüyle sonuçlanan bir işlem olmaktadır. Bu çalışmada kullanılan Cyphotilapia frontosa akvaryum balıkçılığında beğeni kazanmış bir tilapia türüdür ve yetişkin erkeklerde baş daha fazla uzayarak bir çıkıntı oluşturmaktadır. Bu türün 27 bireyi geometrik morfometri yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Bunun için balıkların ölmesine gerek kalmadan yapılan fotoğraflamayla elde edilen resimlerden yararlanılmıştır. Bu digital örnekler üzerinde şekil farklılığını istatistiksel olarak ortaya çıkaracak nirengi noktaları belirlenmiş. Nirengi noktalarının analizleri sonucunda Cyphotilapia frontosa bireylerinde dişi-erkek şekil farlılıkları ve bu farklılığın konumu belirlenmiştir.

Sexual dimorphism in fishes is not always easily observable. There are some exemptions where dimorphism is obvious. Males in some species, especially the ones that the egg development undergoes inside female body, have a specialized structure called gonopodium, which distinguishes the males from the females. The first anal fin-ray has become a probe like organ to channel semen into the female's cloaca during mating. Another example of the clear sexual dimorphism is presence of stripes on the males of Aphenius, a cyprinid. These stripes do not exist on the females, at all. Besides these rare occurrences, some sexual morphological differentiation may take place in the adults of some fish during reproduction period. The best example of this situation is the males of trout whose mouth shapes change and elongate to take almost the shape of a beak. Despite such limited examples sexual determination in fish needs a thorough examination of an expert eye and/or an autopsy of the reproductive organs of the specimens which usually means the death of the specimen. Cyphotilapia frontosa used in this study is a favorable aquarium fish belongs to Tilapia family. A horn-like extension over the head develops in adult males. Investigetion of sexual dimorphism in C. forontosa was carried out on 27 specimens. They were analyzed using geometric morphometrics methods where landmarks are used to evaluate the shape of the fish which does not necessitate the death of the fish however autopsy was also carried out to ascertain the results. For geometric morphometrics analysis the pictures of fish were taken and they were digitized using landmarks to determine the shape differences statistically. As a result sexual shape variation in Cyphotilapia frontosa individuals were determined.